Jednoosobowi przedsiębiorcy z prawami konsumenta

Nowy rok przyniósł istotne zmiany dla jednoosobowych przedsiębiorców i ich kontrahentów. Od 1 stycznia 2021 r. niektóre uprawnienia, które do tej pory przysługiwały wyłącznie konsumentom, pod pewnymi warunkami przysługują także jednoosobowym przedsiębiorcom. Zmiany są istotne w szczególności dla sprzedawców internetowych, którzy musieli dostosować swoje regulaminy i odnieść się przynajmniej do 14-dniowego prawa zwrotu zakupionego na firmę towaru.

Geneza zmian

W obrocie gospodarczym konsument traktowany jest jako słabsza strona umowy, gdyż w przeciwieństwie do przedsiębiorcy, z którym zawiera umowę, zazwyczaj nie posiada takiej samej wiedzy i doświadczenia. Zarówno w orzecznictwie jak i w doktrynie stwierdzenie, iż zawodowy charakter działalności pociąga za sobą zwiększony zakres wymagań, nie budzi żadnych wątpliwości. Takie stanowisko uzasadnione jest doświadczeniem przedsiębiorcy jako profesjonalisty, jego kwalifikacjami, a także posiadaną przez niego fachową wiedzą.

Do tej pory za podmioty profesjonalne uważano także przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, mimo iż w wielu sytuacjach ich wiedza i doświadczenie w zakresie zawierania niektórych umów (niezwiązanych z ich podstawową działalnością) stawiała ich w pozycji zbliżonej do konsumenta – np. prowadzący działalność gospodarczą fotograf zawiera umowę z dużym operatorem telekomunikacyjnym. Obiektywnie oceniając – w takiej relacji fotografowi jest zdecydowanie bliżej do konsumenta niż podmiotu profesjonalnego (przedsiębiorcy). Dostrzeżono to także w uzasadnieniu do ustawy zmieniającej przepisy:    

„Z praktyki stosowania kodeksowej definicji konsumenta wynika, że osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, zawierając umowę z innym przedsiębiorcą – profesjonalistą (oferującym świadczenie z zakresu swojej branży lub specjalizacji), jest traktowana także jako podmiot profesjonalny, nawet wtedy, gdy umowa ta nie jest bezpośrednio związana z branżą lub specjalizacją, którą ta osoba wykonuje/reprezentuje. Wystawienie faktury za towar lub usługę „na firmę” jest równoznaczne z uznaniem, że dokonano tego w ramach obrotu z udziałem obu podmiotów profesjonalnych (każda czynność prawna potwierdzona fakturą wystawioną na przedsiębiorcę jest uznawana za czynność bezpośrednio związaną z jego działalnością gospodarczą lub zawodową). Rodzi to dysproporcję w zakresie praw i obowiązków podmiotów występujących w danej czynności prawnej. Przedsiębiorca dokonujący czynności prawnej z innym przedsiębiorcą, gdy nie dysponuje on odpowiednią wiedzą i doświadczeniem koniecznym do oceny przedmiotu tej czynności, nie może korzystać z ochrony konsumenckiej, mimo że znajduje się w tym zakresie w tej samej sytuacji, w jakiej znajduje się konsument (z założenia podmiot nieprofesjonalny).”

Można sobie wyobrazić sytuację, w której fryzjerka prowadząca mały zakład w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej dokonuje zakupu komputera. Bardzo często nie posiada ona specjalistycznej wiedzy w dziedzinie informatyki i mimo iż kupuje wymienione przedmioty „na fakturę” – traktowanie jej jako profesjonalistki i stawianie na równi z dużym przedsiębiorstwem informatycznym – nie jest dla niej korzystne.

Wystawienie faktury za towar czy usługę było dotychczas tożsame z zaliczeniem transakcji do czynności prawnej, w której po obu stronach mamy do czynienia z profesjonalistami, którzy w związku z tym nie mogą korzystać z ochrony konsumenckiej (pomimo że, ewidentnie – jedna z nich nie posiada wystarczającej wiedzy czy doświadczenia w zakresie podejmowanej czynności prawnej).

W świetle obowiązujących od 1 stycznia 2021 r. nowych przepisów – uprawnienia konsumenckie – pod pewnymi warunkami (brak zawodowego charakteru umowy) rozszerzone zostały na osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, które są wpisane do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Należy podkreślić, iż ta grupa przedsiębiorców nie staje się konsumentami. Otrzymuje ona pod pewnymi warunkami jedynie niektóre – charakterystyczne dla konsumentów uprawnienia.

Zawodowy charakter umowy

Aby jednoosobowy przedsiębiorca mógł skorzystać z ochrony zbliżonej do konsumentów, musi zostać spełniony jeszcze jeden warunek – konieczne jest, by z treści umowy wynikało, iż zakup nie ma dla niego charakteru zawodowego.

Najprościej ujmując, brak charakteru zawodowego oznacza, iż umowa (czy ściślej mówiąc – przedmiot umowy) nie jest związana z branżą i specjalizacją jednoosobowego przedsiębiorcy, a co za tym idzie – przedsiębiorca ten nie dysponuje taką samą wiedzą i doświadczeniem jak sprzedawca.

Przykładem może być wspomniana fryzjerka, która kupuje do swojego salonu komputer mający służyć np. do rejestracji potencjalnych klientów. Ocena zawodowego charakteru umowy powinna być dokonana przede wszystkim w świetle ujawnionego w CEIDG zakresu działalności przedsiębiorstwa (chodzi tu o dostępne publicznie kody PKD wskazane w CEIDG).

Nie jest to jednak jedyny wyznacznik, zatem każdy przypadek powinien być rozpatrywany przez sprzedawcę indywidualnie. Może to czasem przysporzyć niemałych kłopotów interpretacyjnych. Wpływ na to, jak należy rozumieć pojęcie umowy
o charakterze zawodowym, będzie mieć również orzecznictwo sądowe, które zostanie zbudowane
w oparciu o indywidualne spory między przedsiębiorcami.

Przyjrzyjmy się zatem, jakie dodatkowe przywileje otrzymają osoby fizyczne dokonujące zakupów na fakturę, które nie mają dla nich jednak charakteru zawodowego.

1. Prawo do odstąpienia od umowy

Bardzo istotną zmianą jest możliwość korzystania z zarezerwowanego dotychczas wyłącznie dla konsumentów prawa do odstąpienia od umowy zawartej na odległość. Przypomnijmy, iż zgodnie z ustawą o prawach konsumenta – konsument może odstąpić od takiej umowy w ciągu 14 dni bez podawania przyczyny, składając oświadczenie o odstąpieniu od umowy. W ciągu następnych 14 dni powinien on odesłać towar z powrotem do sprzedawcy.

📚Przeczytaj też: Prawo do odstąpienia od umowy - najczęstsze błędy

Od 1 stycznia 2021 r. także jednoosobowi przedsiębiorcy mają prawo odstąpić od zawartej na odległość umowy, która nie miała dla nich charakteru zawodowego. Stanowi to istotną zmianę dla sprzedawców internetowych, którzy w oparciu o kody PKD muszą teraz weryfikować, czy dla danego jednoosobowego przedsiębiorcy konkretny zakup miał charakter zawodowy.

2. Klauzule niedozwolone

Nowe przepisy przyznają jednoosobowym przedsiębiorcom prawo do powoływania się na tzw. klauzule niedozwolone, czyli np. regulaminowe postanowienia sklepu internetowego, które nie zostały indywidualnie uzgodnione w procesie zawierania umowy i które kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają jego interesy. W sporach będą mogli powoływać się na bezskuteczność postanowień umownych zgodnych z wzorcami zamieszczonymi w rejestrze klauzul niedozwolonych lub wskazanymi w bazie decyzji Prezesa UOKiK.

Co istotne – w zakresie klauzul niedozwolonych przedsiębiorcy, o których mowa, nie będą objęci przewidzianą dla konsumentów ochroną instytucjonalną Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz powiatowych rzeczników konsumentów. Swoich praw będą mogli natomiast dochodzić na drodze sądowej.

3. Rękojmia

W przypadku osób fizycznych, do zakupów bezpośrednio związanych z ich działalnością gospodarczą, lecz nie mających dla nich charakteru zawodowego, stosować będzie się także konsumenckie przepisy o rękojmi za wady. Sprzedawca ponosi odpowiedzialność za wadliwy towar w ciągu dwóch lat od jego wydania. W ramach składania reklamacji z tytułu rękojmi kupujący może żądać naprawienia towaru (usunięcia wady), wymiany towaru na nowy, obniżenia ceny lub odstąpienia od umowy – o ile wada jest istotna.

Ponadto przedsiębiorca będący osobą fizyczną będzie mógł powoływać się na tzw. domniemanie istnienia wady. Zgodnie z nim, jeśli wada fizyczna rzeczy sprzedanej została stwierdzona przed upływem roku od dnia jej wydania przez sprzedawcę, to domniemywa się, że wada lub przynajmniej przyczyna jej powstania istniała już w chwili wydania towaru.

📚Przeczytaj też: Reklamacje w sklepie internetowym - rękojmia i gwarancja

Jeśli więc osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą skorzysta w ciągu roku od zawarcia umowy z ustawowej rękojmi, wówczas to sprzedawca będzie musiał wykazać, że do uszkodzenia towaru doszło z winy kupującego. Z kolei brak sprawdzenia i niezwłocznego powiadomienia sprzedającego o wadzie rzeczy kupionej na fakturę (pod warunkiem braku „charakteru zawodowego”) nie będzie skutkował utratą uprawnień z tytułu rękojmi.

Co ciekawe, w przypadku sprzedaży na rzecz przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą – pomimo wprowadzonych zmian, wciąż możliwe jest umowne ograniczenie lub nawet całkowite wyłączenie odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi. Oczywiście nie można tego uczynić w przypadku sprzedaży konsumenckiej.

Podsumowanie

Nowelizacja przepisów ma na celu poprawę sytuacji prawnej osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, które bardzo często dokonując czynności prawnej z innym przedsiębiorcą, posiadają podobną do konsumenckiej świadomość w zakresie towaru czy usługi będącej przedmiotem umowy. W związku z tym zmiany zmierzające do usunięcia istniejących dotychczas dysproporcji należy uznać za pozytywne rozwiązanie.

Niestety wiąże się ono jednak również z pewnymi trudnościami. Weryfikacja „charakteru zawodowego” może być czasem kłopotliwa i niejednoznaczna, z pewnością będzie czasem powodem sporów między kontrahentami. Ponadto zmiany prawne wymusiły na sprzedawcach internetowych konieczność dostosowania regulaminów.

Z powodu tych istotnych zmian, Trusted Shops przygotowało nową ofertę prawną dla sprzedawców internetowych. W pakiecie Premium nasi klienci otrzymują telefoniczne i mailowe wsparcie prawne w zakresie reklamacji i zwrotów, a także dostęp do generatora tekstów prawnych dla e-sklepu i platformy Amazon na zagraniczne rynki sprzedaży.