Kiedy konsument odpowiada za zmniejszenie wartości rzeczy?

Gdy konsument korzysta z ustawowego prawa do odstąpienia od umowy i zwraca do sklepu internetowego towar z wyraźnymi śladami nadmiernego użycia, sprzedawcy przysługuje prawo do uzyskania odszkodowania. Możliwość sprawdzenia zakupionego produktu w tzw. „czasie do namysłu” nie zwalnia konsumenta z konieczności poszanowania prawa przedsiębiorcy do ponownej sprzedaży zwracanego towaru bez konieczności obniżania jego ceny.

Niewłaściwe sprawdzanie rzeczy – kryteria oceny

Podstawowym kryterium oceny, czy doszło do niewłaściwego sprawdzania rzeczy, powinno być w każdym przypadku obiektywne porównanie przeprowadzonych przez konsumenta czynności z działaniami, które miałyby miejsce w sklepie stacjonarnym. Konsument powinien bowiem przed odstąpieniem od umowy sprawdzić zakupiony w internecie towar w taki sposób, w jaki mógłby to zrobić w tradycyjnym sklepie. Przykładowo, jeśli konsument kupił w e-sklepie marynarkę, może ją przymierzyć w domu, ale nie może już pójść w niej na spacer, czy przyjęcie. Jeżeli zwrócona marynarka ma oderwane metki i guziki albo jest poplamiona, wówczas trudno obiektywnie stwierdzić, że konsument korzystał z rzeczy wyłącznie w sposób „niezbędny do stwierdzenia jej charakteru, cech i funkcjonowania".

Kierując się tymi samymi kryteriami oceny – konsument, który zakupił odkurzacz, może go wyjąć z opakowania, obejrzeć, włączyć i sprawdzić czy działa, ale nie może go nadmiernie eksploatować np. odkurzając całe mieszkanie. W takiej sytuacji konsument wprawdzie dalej będzie mógł odstąpić od umowy i zwrócić odkurzacz z zabrudzonym filtrem, czy workiem na kurz, ale ponosi on wówczas wobec sprzedawcy odpowiedzialność za zmniejszenie wartości zwracanej rzeczy. W tym przypadku sprzedawca mógłby obciążyć konsumenta kosztami wymiany worka, czy filtrów.

Identyczne zasady odnoszą się również do sprzętu RTV – konsument co do zasady, jest w stanie sprawdzić w sklepie stacjonarnym jakość obrazu lub dźwięku. Możliwe jest więc próbne uruchomienie telewizora, czy zestawu stereo, ale już nie ich nadmierne eksploatowanie. Inaczej natomiast wygląda praktyka w przypadku urządzeń AGD. W tradycyjnym, standardowym sklepie, konsument nie ma możliwości uruchomienia np. sprzętu kuchennego, czy pralki.

Ryzyko biznesowe

Sprzedaż w sieci pewnej grupy towarów np. łóżek wodnych, czy mebli prawie zawsze będzie się wiązać ze zmniejszeniem ich wartości i to w dodatku w granicach dozwolonego sprawdzania rzeczy, za które sprzedawcy nie przysługuje odszkodowanie.

Zmontowanie dostarczonej w częściach szafy, a następnie jej demontaż w przypadku chęci skorzystania z prawa do odstąpienia od umowy, niewątpliwie wiążą się ze zmniejszeniem wartości towaru. Na poszczególnych częściach szafy z pewnością widoczne będą drobne rysy i ślady użytkowania powstałe wskutek montażu i demontażu części. Tego typu zmniejszenie wartości rzeczy nie obciąża jednak konsumenta, który w sklepie stacjonarnym zawsze ma możliwość obejrzenia tzw. towaru ekspozycyjnego – całej, zmontowanej szafy. Natomiast przed zakupem w sklepie internetowym konsument ma jedynie możliwość obejrzenia zdjęć zamieszczonych na stronie sklepu, co często nie jest wystarczające do zweryfikowania wszystkich cech, czy funkcjonalności. Nie wystarczy również obejrzenie poszczególnych części szafy, bez złożenia ich w całość.

Podstawa ubiegania się o odszkodowanie i szacowanie zmniejszenia wartości rzeczy

Zmniejszenie wartości rzeczy może w danym przypadku polegać np. na konieczności pokrycia kosztów czyszczenia i naprawy. Podstawą ubiegania się o odszkodowanie może być również uzasadniona utrata dochodu przez sprzedawcę, która wynika z konieczności sprzedaży zwróconego towaru, jako towaru używanego. Jednak zarówno ustawodawca europejski, jak i polski nie ustalił wytycznych, jak w praktyce wyliczyć wysokość odszkodowania. Dobrą praktyką sprzedawcy byłoby podjęcie próby ustalenia jego wysokości w porozumieniu z konsumentem. W praktyce często jest to jednak niemożliwe. Sprzedawca internetowy ma prawo ustalić kwotę odszkodowania samodzielnie. Należy to jednak uczynić na podstawie obiektywnych dowodów i kryteriów uwzględniających indywidualną sytuacją i rodzaj zwracanego towaru. Wysokość kwoty odszkodowania powinna zostać ustalona w oparciu o porównanie wartości rzeczy nowej z wartością rzeczy odesłanej, obliczonej z uwzględnieniem nadmiernego stopnia zużycia. Można tego dokonać porównując ceny podobnego, używanego towaru na portalach aukcyjnych. Podstawowym kryterium finansowego oszacowania utraty wartości wskutek nadmiernego użycia rzeczy powinna być obiektywna ocena wartości handlowej oraz dalszej użyteczności i przydatności nadmiernie użytej rzeczy dla innego kupującego.

Podsumowanie

Szacując kwotę odszkodowania należy mieć na uwadze, iż nierzetelne, a przede wszystkim wyraźnie zawyżone ustalenie kwoty odszkodowania wiąże się z ryzykiem złożenia przez konsumenta skargi u miejskiego lub powiatowego rzecznika praw konsumentów. Ponadto sprzedawca musi wykazać dlaczego zaproponowana została dana wysokość odszkodowania. Warto w tym celu przechowywać dowody zapłaty za poczynione naprawy serwisowe, wymianę uszkodzonych części, czyszczenie i inne działania zmierzające do przywrócenia pełnej wartości rzeczy.